نبرد اردبیل (انگلیسی: Battle of Marj Ardabil) در سال ۷۳۰ میلادی بین ارتشخزرها به رهبری بارجیک ، پسر خاقانخزر و ابو عقبه الجراح بن عبد الله الحکمی فرمانده اموی در دشت های پیرامونی شهر اردبیل رخ داد.این جنگ با پیروزی خزرها همراه شد و آنان به سوی موصل رهسپار شدند. خزرها را می‌توان تا اندازه‌ای با هون‌ها (هونهای زرد) همسان دانست. این تیره کمابیش در سدهٔ ۵ پس از میلاد از بیابان‌های شرقی آسیا و شمال چین برخاسته و به همراه هون‌ها به شمال قفقاز و سرزمین ایران آمده‌اند. به عبارت دیگر این قوم در بین شمال‌غربی این دریا و دریای سیاه سکونت داشتند. خزرها به همراه دیگر اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز ، در زمان ساسانیان ، بارها و بارها به سرزمین ایران می‌تاختند و پس از حضور کوتاه مدت خود معمولاً به دست سپاهساسانی از مرزهای ایران بیرون رانده می‌شدند. این قوم هم‍واره با بیزانس بر ضد ایران هم‌پیمان بود. خزران در زمان خسرو انوشیروان در سده ششم میلادی از بقایای آن‌ها به ناحیه شمال قفقاز آمدند و به‌طور کلی در منطقه بخش وسطا و جنوبی رود ولگا زندگی می‌کردند. آن‌ها در سده ششم میلادی با ایرانیان تماس داشته و در جریان لشکرکشی هراکلیوس امپراتور بیزانس علیه ایران ساسانی وی را یاری رساندند. خاقانات خزرها از اتحاد قبایل گوناگون تشکیل شده بود و در اوج قدرت خود (سده نهم میلادی) شامل غرب قزاقستان کنونی ، جنوب روسیه ، شرق اوکراین و بخش بزرگی از قفقاز (شامل داغستان ، آذربایجان و گرجستان و غیره) و شبه جزیره کریمه می‌شد. خزرها در اکثر موارد متحد امپراتوری بیزانس علیه شاهنشاهی ساسانی بوده‌اند. آن‌ها در ایستادگی در برابر حملات اعراب بسیار موفق بودند و به احتمال زیاد مانع یورش اعراب به اروپای شرقی شده‌اند. خزرها در ابتدای سده هفتم از امپراتوری ترکان در شرق خود مستقل شدند اما در میانه‌های همین قرن اعراب مسلمان تا شمال قفقاز پیشروی کرده و از آن پس تا میانه‌های قرن هشتم سلسله‌ای از جنگ‌ها میان این دو قدرت رخ داد. عرب‌ها ابتدا خزرها را در سال ۶۶۱ وادار به تسلیم دربند کردند ، اما در سال ۶۸۵ خزرها با یورش مجدد تا جنوب قفقاز پیش رفتند. پس از جنگ‌های متعدد در دهه ۷۲۰ در ارمنستان ناچار به عقب‌نشینی به شمال قفقاز شدند. با این حال پیروزی‌های اولیه آن‌ها اهمیت بسیاری در جلوگیری از گسترش مرزهای شمالی حکومت اعراب به سوی اروپای شرقی داشت. با عقب‌نشینی خزرها به سمت شمال پایتختخزرستان از سال ۷۳۷ شهر آتیل در نزدیکی دلتای ولگا شد و آن‌ها کوه‌های قفقاز را به عنوان مرز جنوبی خود پذیرفتند. طبقه حاکم آنان پس از مدتی دین یهود را برگزیدند تا خود را از دید عقیدتی در برابر حملات اسلام و بیزانس مسیحی مدافعه کنند. دیگر شهرهای مهم خزرها در دلتای ولگا سمندر ، خزران و در قفقاز بلنجر ، سمیران و سمبلوت بود. در آستانه فتوحات اسلامی ، خزران قدرت مهمی در روسیه جنوبی و قفقاز شرقی بودند. کوشش‌هایی که اعراب برای درهم شکستن قدرت خزران به کار بردند ، آنطور که باید هنوز معلوم نگشته‌است. در آستانه انقراضامویان بود که تلاش اعراب به موفقیت رسید. عباسیان ناچار بودند همّ خود را متوجه جهات دیگر سازند. مهیب‌ترین هجوم خزران به شمال ایران در ۱۸۳/ ۷۹۹ ، در خلافتهارون الرشید ، صورت گرفت. در ایام قدیمتر ، که شرح آن در تاریخ الباب آمده‌است (قرون نهم- دهم) ، خزران هنوز صاحب قدرت بودند ، همان گونه که در ۲۸۸ ق/ ۹۰۱م ، در عصر فرمانروایی شاهی به نام « پسر بلجان » ، شاهد حمله ایشان به دربند هستیم ، امّا نیرومند شدن دولت کیف ، برخی حملات از سوی خوارزم ، فشار طوایف ترک تازه از راه رسیده و سستی سازمان اداره کشور ، که در آن گروه‌های مختلف قومی و دینی (مسلمان ، مسیحی و یهودی) در کنار هم همزیستی داشتند ، قدرت خزران را متلاشی ساخت. ضربه نهایی را امیر کیف سویاتوسلاو با ویران کردن پایتخت خزران ، وارد آورد. مرکز اولیه خزران ، سمندر در گوشه شمال شرقی قفقاز قرار داشت و زیر فشار اعراب (مقارن ۱۰۴/ ۷۲۳) بود که پایتخت را به مصب ولگا منتقل ساختند. سرزمینهای پیشین خزر در نزدیکی دریای خزر و در منطقه داغستان ، به‌طور کامل به دست اعراب نیفتاد و نفوذ فراوان خزران باید همچنان در آنجا باقی مانده باشد. --- --- ...
تاسیس حزب توده ایران... fa.wikipedia.org 02/10/1941 تاریخ بلافاصله پس از تبعید رضاشاه پهلوی و آزادی زندانیان سیاسی، عده‌ای از اعضای جوان‌تر «۵۳ نفر» مارکسیست مشهور، از جمله ایرج اسکندری، بزرگ علوی، عبدالحسین ...ادامه مطلب»
نبرد ساسانیان و هپتالیان ... parseed.ir 13/05/484 تاریخ نبرد هرات یک نبرد نظامی بزرگ مقیاس بود که در سال ۴۸۴ میلادی بین نیروی مهاجم ساسانیان متشکل از ۱۰۰هزار مرد تحت فرماندهی پیروز یکم و ارتش کوچکتر هپتالیا...ادامه مطلب»
irinn.ir ۱۳۹۳/۰۹/۰۲ سیاست
parseed.ir 24/04/1915 تاریخ
fa.wikipedia.org 20/03/1161 تاریخ
fa.wikipedia.org 02/10/1941 تاریخ
parseed.ir 13/05/484 تاریخ