تشکیل انجمن ایالتی تبریز ...
752fa.wikipedia.org 28/09/1906 تاریخ

کلیدواژه ها:#Fa.wikipedia.org، #آذر، #آذربایجان، #آزادی، #ارتباط، #اردبیل، #استانبول، #استبداد، #استبداد_صغیر، #اشغال، #اعتراض، #انتخابات، #انگلیس، #ایران، #باقر_خان، #باکو، #بمباران، #تاریخ، #تبریز، #تهران، #جنبش_مشروطه، #حرم، #حسین_خان، #خان، #خبر، #خراسان، #دولت، #شاه، #شیخ، #شیخ_محمد_خیابانی، #عبدالعظیم، #عدالت، #عین_الدوله، #فارس، #فرشی، #فرمان، #قانون_اساسی، #قانونی، #قفقاز، #مجاهدین، #مجلس، #محرم، #محمد_خیابانی، #مراغه، #مردم، #مشروطیت، #مظفرالدین، #مظفرالدین_شاه، #مقاومت، #موافقت، #میرزا، #نجف، #نظامی، #نمایندگان، #نمایندگان_مجلس، #ولیعهد، #کرمان، #کنسولگری_انگلیس

انجمن ایالتی تبریز یا انجمن ایالتی آذربایجان یا به اختصار انجمن تبریز سازمان مردم نهادی بود که در جریان جنبش مشروطیت در تاریخ ۵ مهر ماه ۱۲۸۵ تشکیل ، و بمدت بیش از پنج سال کلیه فعالیت‌های سیاسی ، اجتماعی و حکومتی تبریز و شهرستان‌های اطراف آن را عهده‌دار بود. این انجمن با فعالیت‌های خود و تجهیز مردم و فشار سیاسی به دولت مرکزی ، نقش اساسی در جنبش مشروطه و خنثی سازی کارشکنی‌های محمدعلی شاه و احیاء مشروطیت ، داشت. فعالیت انجمن تبریز با ورود قوای روس و اشغال تبریز در ۲۸ آذر ۱۲۹۰ عملاً پایان یافت و بعضی اعضاء آن در تهران و در انجمن‌های « تبریز » و « دموکرات » و در مجلس دوم فعال بودند.
دوره اول
شروع فعالیت رسمی انجمن از پنجشنبه ۵ مهرماه ۱۲۸۵ (۸ شعبان ۱۳۲۴) و خاتمه دوره اول همزمان با واقعه به توپ بستن مجلس در ۲ تیر ۱۲۸۷ (۲۳ جمادی‌الاول ۱۳۲۶).
پیشینه
جنبش مشروطیت خواهی و خیزش مردمی در تهران از اواخر سال ۱۳۲۳ قمری به تکامل خود نزدیک می‌شد. سخنرانی‌های روشنفکران و مجالس وعظ روحانیان در محرم و صفر و تحصن روحانیان موافق و روشنفکران در حرم عبدالعظیم حسنی نقطه اوج این خیزش بود.
با وجودی که بیش از یکماه از صدور فرمان مشروطیت می‌گذشت ندای آزادی‌خواهی و عدالت‌خواهی به دلیل خشونت و خودکامگی محمدعلی میرزا ولیعهد کمی با تأخیر به تبریز رسید اما بسیار واکنش شدید و گسترده‌ای در شهر ایجاد نمود و در ابتدای امر تقریباً تمام روشنفکران و متجددین و روحانیان در آن شرکت جستند. پس از گردهمایی‌های متعدد و سخنرانی سخنوران و نیز تحصن عده‌ای از فعالان عدالتخواه در کنسولگری انگلیس ، مظفرالدین شاه مجبور شد در تلگرافی به ولیعهد مراتب موافقت خود با تشکیل مجلس شورای ملی را اعلام نماید.
تأسیس
پس از مقاومت و تحصن مردم تبریز و تلگراف شاه در تاریخ ۴ مهر ۱۲۸۵ شور و شوقی در مردم پدید آمد و فعالان جنبش اقدام به تجمع برای انتخاب نمایندگان خود کردند ، عملاً این تجمع هسته اولیه تشکیل انجمن ایالتی را به‌طور رسمی بنیان نهاد.
گفته شده‌است که تعداد ۲۰ نفر از نمایندگان تجار و روحانیان و فعالان جنبش ، جلسه‌ها را تشکیل می‌دادند ولی کسروی تعداد بیشتری را ذکر می‌کند و بخصوص اینکه در جریان انتخاب نمایندگان مجلس شورا هرروز صدها نفر در انجمن جمع می‌شدند.
انجمن ایالتی آذربایجان در بدو تأسیس « مجلس ملی » خوانده می‌شد. این موضوع سوء تفاهمی در تهران میان برخی از نمایندگان مجلس شورای ملی به وجود آورد و به عنوان « مجلس » برای انجمن ایالتی اعتراض نمودند. از آن پس ، انجمن با صواب‌دید نمایندگان آذربایجان در مجلس شورای ملی ، برای رفع شبهه به « انجمن ایالتی آذربایجان » یا « انجمن تبریز » موسوم گردید. همه طبقات از جمله علمای مذهبی در آن فعالیت می‌کردند و عده‌ای از حزب « اجتماعیون - عامیون » قفقاز یا حزب سوسیال دموکرات نیز از طریق این انجمن فعالیت می‌نمودند.
اعضا
آنچه مسلم است در جلسه‌های اولیه افراد زیر شرکت داشته‌اند:
از تجار و روشنفکران: میرزا خداداد حکاکباشی - میرزا حسین عدالت - سید حسن تقی‌زاده - علی خان تربیت - میرزا آقا فرشی - بصیرالسلطنه - حاج علی دوافروش - علی مسیو - سید محمد شبستری - مهدی کوزه‌کنانی - حاج رسول صدقیانی - محمد سلماسی - میرزا محمود اسکوئی - علیقلی ضفرف.
از روحانیان: میرزا حسن مجتهد - شیخ سلیم - ثقةالاسلام تبریزی - میرهاشم تبریزی - میرزا حسین واعظ - ابوالحسن چایکناری - میرزا ابراهیم‌آقا - میرزا جواد ناصح زاده - جعفر گنجه‌ای.
پس از چندی بعضی از اعضاء تندرو انجمن مثل علی مسیو ، گنجه‌ای ، دوافروش و صدقیانی تشکل درون‌گروهی بنام مرکز غیبی را بنیان نهادند که درحقیقت مانند شاخه نظامی عمل می‌کرد و تعلیم افراد و نوشتن شب‌نامه‌ها را اداره می‌کردند. .
فعالیت‌ها
عمده فعالیت‌های انجمن در این دوره شامل: برگزاری جلسه‌های متعدد و انتخاب نمایندگان مجلس شورا از آذربایجان - انتشار روزنامه انجمن - رسیدگی به مشکلات مردم تبریز و شهرستان‌ها - برگزاری مجالس وعظ و سخنرانی و آموزش سیاسی و نظامی مردم - وارد کردن فشار سیاسی به دولت برای تصویب قانون اساسی و متمم آن - تشکیل اردوی نظامی برای جنگ با مستبدان محلی.
سایر ایالت‌ها و ولایت‌های ایران مانند تهران ، کرمان ، فارس و خراسان ، برای تأسیس انجمن ، از این انجمن الگو گرفته و مشکلات خود را با آن در میان می‌گذاشتند. به عنوان مثال چند بار اقدام به حل گرفتاری‌های انجمن اردبیل ، خوی و مراغه نموده و با سایر شهرهای مهم خارج از ایران مانند انجمن ایرانیان باکو ، انجمن سعادت استانبول و انجمن علمای نجف ارتباط دایمی داشت.
انجمن ایالتی آذربایجان همان انجمنی است که بزرگترین و اساسی‌ترین مشکل تنظیم متمم قانون اساسی مشروطه ایران را حل و فصل کرده و به آن صورت قانونی و پارلمانی داد. انجمن ایالتی آذربایجان نظارت مستقیم بر انتخابات دوره اول مجلس شورای ملی در سراسر این ایالت داشته و نمایندگان آن در دوره اول به نمایندگی مجلس انتخاب شدند. این انجمن ناظر و مراقب اوضاع اجتماعی و انقلابی ایران و آذربایجان بود.
دوره دوم
پس از به توپ بسته شدن مجلس توسط محمدعلی شاه و شروع استبداد صغیر در تاریخ ۲ تیر ۱۲۸۷(۲۳ جمادی‌الاول ۱۳۲۶)
بازسازی انجمن
خبر بمباران مجلس و دستگیری و فراری نمایندگان مجلس به تبریز رسید رشته کارهای انجمن از هم گسیخت. علی مسیو با همراهی مجاهدین سرشناس سعی در جمع‌آوری و تشکیل جلسه انجمن را داشت ولی حمله و گلوله‌باران افراد انجمن اسلامیه به سرکردگی میرهاشم دوه‌چی امان نمی‌داد. گفته می‌شد میرهاشم قبلاً از برنامه بمباران مجلس خبر داشته و با محمدعلی شاه در ارتباط بوده.
اعضاء
انجمن در اواخر جمادی‌الثانی ۱۳۲۶ با حضور اعضاء زیر تشکیل جلسه اضطراری داد: سید محمد تقی طباطبائی - میرزا حسین واعظ - شیخ محمد خیابانی - حسین خان عدالت - سید حسن شریف‌زاده - اسماعیل نوبری - مهدی کوزه‌کنانی -.
فعالیت‌ها
ستارخان و باقر خان با کمک و همکاری انجمن و مجاهدین و دیگر اهالی تبریز توانست یازده ماه یعنی از ۲۰ جمادی‌الاول ۱۳۲۶ تا هشتم ربیع‌الثانی ۱۳۲۷ در مقابل بیش از سی هزار نیروی مهاجم به فرماندهی عین الدوله و صمد شجاع‌الدوله و شجاع نظام مرندی مقاومت کند. بسیاری از اعضای انجمن تبریز و مجاهدین مشروطه جان خود را در راه عدالتخواهی و آزادی عرضه کردند.
--- ---
...

ادامه در منبع لینک »

موارد مشابه بر اساس تراکم کلیدواژه

---