دیدار هیات دیپلماتیک ژاپن با ناصرالدین شاه ...
1437bbc.com 27/09/1880 تاریخ

کلیدواژه ها:#Bbc.com، #آبان، #آسیا، #آسیای_میانه، #آلمان، #آلمان_نازی، #اتحاد_جماهیر_شوروی، #ارتباط، #ارتش، #اردیبهشت، #اروپا، #اروپایی، #استانبول، #اسفند، #اسلامی، #اشغال، #اصفهان، #اعلان، #افغانستان، #امور_خارجه، #امپراتوری_عثمانی، #انقلاب، #انگلیسی، #ایران، #ایران_و_ژاپن، #ایرانی، #بازار، #بازرگان، #بازرگانی، #بریتانیا، #بندر_بوشهر، #بهمن، #بوشهر، #تاریخ، #تحریم، #ترکیه، #تریاک، #تریاک_در_ایران، #تنگه، #تهران، #توکیو، #توییتر، #جمهوری_اسلامی، #جمهوری_اسلامی_ایران، #جنگ_جهانی_دوم، #جهانی، #حسن_روحانی، #حضرت، #حکومت، #خان، #خبر، #خرداد، #خسرو، #خسرو_پرویز، #خلیج_فارس، #دامنه، #دربار، #دربار_قاجار، #دلار، #دودمان، #دولت، #رادیو، #راه_آهن، #روابط_ایران_و_ژاپن، #روحانی، #روسیه، #زبان_فارسی، #زیبایی، #سردشت، #سفارت_ایران، #سفرنامه، #سفیر، #سلاح، #سلطنت، #سن_پترزبورگ، #سپتامبر، #شاه، #شاه_ایران، #شاهی، #شبکه‌های_اجتماعی، #شهریور، #شوروی، #شیراز، #صادرات، #صدا_و_سیما، #صنعتی، #عثمانی، #علی_لاریجانی، #غربی، #فارس، #فارسی، #فرهاد، #فرهنگ، #فرهنگ_ایران، #فروردین، #قاجار، #قانون_اساسی، #مالیات، #ماکائو، #مبادلات_تجاری، #متفقین، #مجلس، #مردم، #مردم_ایران، #مرز، #مستند، #ملی_شدن_صنعت_نفت، #منطقه_خلیج، #موافقت، #میانه، #میجی، #میرزا، #نازی، #ناصرالدین_شاه، #ناصرالدین‌شاه_قاجار، #نظامی، #نفت_خام، #نمایندگان، #هنگ_کنگ، #واردات، #وبگاه، #وزارت_امور_خارجه، #وزیر، #وزیر_امور_خارجه، #وزیر_خارجه، #پترزبورگ، #پرویز، #پهلوی، #چین، #ژاپن، #ژاپنی، #کره، #کنون، #کنگ، #یوشیدا_ماساهارو

روابط ایران و ژاپن (به ژاپنی: 日本とイランの関係) گذشته از سوابق تاریخی ، با بستن یک قرارداد دوستی در سال ۱۳۰۸ (خورشیدی) به صورت رسمی برقرار شد. در روابط ایران و ژاپن از آغاز تا به امروز ، همواره از دید اقتصادی ، دارای اهمیت ویژه بوده‌است. از یک طرف ژاپن به نفت خام و بازار ایران نیاز دارد و از طرف دیگر ایران نیز ژاپن را همواره بازار عمدهٔ برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری قلمداد نموده‌است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور ، گسترش چشمگیری یافت و در سال ۲۰۰۶ به مرز ۳٫۱۲ میلیارد دلار آمریکا رسید.
در ژوئن ۲۰۱۹ شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن تحت عنوان نخستین سفر نخست‌وزیر این کشور پس از انقلاب به ایران ، به تهران سفر کرد.
روابط ایران و ژاپن
جهان باستان
کشورهای شرق آسیا در دوران باستان ، تحت تاثیر فرهنگ ایرانی بودند و به مانند کره و چین ، ژاپن نیز از فرهنگ ایران تاثیر پذیرفته است. در دهه ۱۹۶۰ (میلادی) تکه چوبی - پیش از ورود کاغذ به ژاپن ، آنها از چوب برای نوشتن استفاده می‌کردند - در ژاپن پیدا شد که بر روی آن نام چند دیپلومات ایرانی نوشته شده بود. همچنین تعداد زیادی سکه ایرانی از زمان خسرو پرویز در ژاپن پیدا شده است که نشان از روابط تجاری این دو کشور دارد.
تاثیر ایران بر ژاپن در سده ۶ (میلادی) و آغاز سده ۷ (میلادی) به اوج خود رسید. در این دوران ، ابریشم ایرانی در جهان بسیار پرطرفدار بود و مهم‌ترین تاثیر ایران بر ژاپن در این دوره نیز به تجارت ابریشم باز می‌شود. ابریشم پیدا شده از سده ۸ (میلادی) در ژاپن ، نشان می‌دهد که تاثیر فرهنگی ایران بر این کشور تا دستکم یک سده پس از سقوط ایران به دست مسلمانان ، زنده مانده است.
پیشینه روابط سیاسی
قاجاریان
ناصرالدین‌شاه قاجار در دومین سفر خود به اروپا در ۱۲۵۷ (خورشیدی) ، ۱۸۷۸ (میلادی) در سن پترزبورگ با انوموتو تاکه‌آکی ، سفیر ژاپن دیدار و درخواست برقراری روابط دیپلماتیک را مطرح کرد. او می‌خواست با گسترش روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف از نفوذ سیاسی و اقتصادی امپراتوری روسیه و امپراتوری بریتانیا بر ایران بکاهد.
اما دید ژاپنی‌ها این بود که کشورهای اسلامی از پیشرفت در علم و فناوری عقب مانده‌اند و کمک چندانی به پیشرفت کشورشان ندارند. اما می‌توانند برای کالاهای ژاپنی بازار خوبی باشند. بنابراین وزارت امور خارجه ژاپن در آوریل ۱۸۸۰ به یوشیدا ماساهارو (که دیپلماتی جوان و تحصیل کرده بود) ماموریت داد به ایران و امپراتوری عثمانی سفر کند و راه‌های برقراری رابطه بازرگانی با این دو کشور اسلامی را بررسی کند. در تابستان ۱۲۵۹ (خورشیدی)-۱۸۸۰ (میلادی) او به همراه ستاد ارتش ژاپن و پنج بازرگان با یک کشتی جنگی تندرو در ۴۵ روز از ژاپن به بوشهر رسید. او و هیئت همراهش ۴۵ روز دیگر را برای رسیدن به تهران سپری کردند و سر راه خود از شیراز و اصفهان هم دیدن کردند. برگردان آنها یک هندی آشنا به زبان فارسی بود. ناصرالدین شاه هیات دیپلماتیک ژاپن را در ۶ مهر ۱۲۵۹-۲۷ سپتامبر ۱۸۸۰ به حضور پذیرفت. اسناد وزارت خارجه ژاپن نشان می دهند که دیدار ناصرالدین شاه با نمایندگان ژاپن ، بیش از حد انتظار ، طول کشید.
یوشیدا ماساهارو شش ماه در ایران اقامت داشت و پس از امضای یک توافقنامه تجاری با راهی عثمانی شد. او در این مدت از با آداب و وضعیت زندگی مردم ایران آشنا شد. او نوشت: جاده‌های ایران ناهموار و خراب‌اند ، راهزنان بر جاده‌ها تسلط دارند ، از امنیت خبری نیست ، کاروان‌سراها وضعیت مناسبی ندارند ، حکومت به ساخت کشور و رفاه مردم بی‌توجه است ، دولتمردان فاسد اند ، دولت از مردم مالیات‌های کلان و ظالمانه می‌گیرد ، آب سالم کمیاب است ، و ارتش بی‌نظم و ضعیف است. او نتیجه گرفت که خرابی و ناامنی جاده‌ها تجارت با ایران را مشکل و پرخطر می‌کند. از نکته‌های مثبت ایرانیان ، او به مهمان‌نوازی ، شکوه اصفهان و زیبایی کاخ شاه اشاره کرد. ماساهارو پس از بازگشت از ایران ، سفرنامه خود را منتشر کرد. نوبویوشی فوروکاواکه سروان نظامی همراه یوشیدا ماساهارو بود نیز گزارش مشابهی از وضع ایران نوشته است.
با اینکه ایران از دید پیشرفت علمی برای ژاپنی‌ها اهمیتی نیافت اما ایران از دید دیگری برای ژاپن مهم شد. هم‌مرز بودن ایران با مرزهای جنوبی امپراتوری روسیه باعث شد در سال‌های پس از سفر یوشیدا به ایران ، جاسوس‌های ژاپنی به ایران بروند. نمونه آن ، سرهنگ یاسوماسا بود که در ۱۸۹۶ (میلادی) به ایران سفر کرد تا از وضعیت امپراتوری روسیه اطلاعات بدست بیاورد. جاسوسان ژاپنی همچنین درباره کشت تریاک در ایران و صدور آن به چین هم تحقیق می‌کردند. زیرا ژاپن در پی گسترش نفوذ خود در این کشور بود.
دودمان پهلوی
با روی کار آمدن رضاشاه ، روابط سیاسی ایران ، با بستن یک قرارداد دوستی در اردیبهشت ۱۳۰۹ (مه ۱۹۳۰ میلادی) برقرار شد. دولت ژاپن در سال ۱۳۰۵ ، اقدام به تأسیس یک نمایندگی بازرگانی در ایران نمود و به دنبال آن تمایل خود را برای برقراری روابط سیاسی ابراز داشت که مورد استقبال ایران واقع شد. بدین ترتیب در فروردین ۱۳۰۸ ، پیمان‌نامه‌ای که حدود و اساس روابط دو طرف را مشخص می‌نمود به امضاء رسید و در تیر ۱۳۰۹ سفارت ایران در توکیو گشایش یافت.
با وقوع جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۲۱ وزیر مختار (سفیر) ایران از توکیو فراخوانده شد و روابط دیپلماتیک با ژاپن که متحد آلمان نازی بود ، قطع شد. با فشاری که از سوی نیروهای متفقین بر دولت ایران وارد می‌شد ایران مجبور شد در ۹ اسفند ۱۳۲۳ رسماً به ژاپن اعلان جنگ نماید. البته خصومت و تضاد منافع بین دو کشور وجود نداشت. اعلان جنگ به ژاپن ناشی از فشارهای بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که ایران را در اشغال خود داشتند صورت گرفت؛ ولی عملاً به علت شرایط خاص جغرافیایی و عدم نفوذ نیروهای ژاپنی به منطقه خلیج فارس ، جنگی میان دو کشور رخ نداد.
پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم ، ایران نیز همانند بسیاری از کشورهایی که با ژاپن در حال جنگ بودند ، در کنفرانس صلح سانفرانسیسکو شرکت نمود و عهدنامه صلح با ژاپن را امضاء کرد. به دنبال ین اقدام ، دوباره ، سفارتخانه‌های دو کشور در تهران و توکیو در ۱۰ آبان ۱۳۳۲ (پس از ۹ سال) بازگشایی شد. در هنگام جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران که بریتانیا و آمریکا خرید نفت ایران را تحریم کرده‌بودند ژاپن تنها کشوری بود که اقدام به فرستادن کشتی به ایران برای خرید نفت کرد. این پیشینه خوب در ذهن ایرانیان همچنان مانده است. روابط سیاسی ایران و ژاپن از این تاریخ به بعد در حال گسترش بوده‌است.
پس از انقلاب
با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، ژاپن با اعزام نمایندهٔ ویژه ، علاقه‌مندی خود را در زمینه گسترش روابط مجدداً اعلام داشت و در سال‌های گذشته روابط دوستانه و توسعه آن در دستور کار دو کشور بوده‌است.
روابط اقتصادی
در روابط ایران و ژاپن از بدو تأسیس تا به امروز ، همواره جنبه‌های اقتصادی دارای اهمیت ویژهٔ بوده‌است. از یک طرف ژاپن به نفت و بازار ایران نیاز دارد و از طرف دیگر ایران نیز ژاپن را همواره بازار عمدهٔ برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری قلمداد نموده‌است.
روابط بازرگانی بین دو کشور مخصوصاً از هنگام نخستین مرحله افزایش قیمت نفت خام در سال ۱۹۷۳ ، افزایش شدیدی نشان می‌دهد. به عنوان مثال در سال ۱۹۶۷ ، حجم روابط تجاری دو کشور فقط ۸/۶۰۵ میلیون دلار آمریکا بود که ۷۷ میلیون دلار آن مربوط به صادرات ژاپن به ایران و ۸/۵۲۸ میلیون دلار آن به واردات از ایران اختصاص داشت.
در سال ۱۹۷۷ ، ژاپن کالاهایی به ارزش ۹۳/۱ میلیارد دلار به ایران صادر نمود و متقابلاً ۲۴/۴ میلیارد دلار از ایران واردات داشت که بدین ترتیب ، حجم روابط تجاری در مقایسه با سال ۱۹۶۷ ، یعنی حدوداً ده سال قبل از آن ، ۱۰ برابر افزایش یافت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور ، گسترش چشمگیری یافت و در سال ۲۰۰۶ به مرز ۳/۱۲ میلیارد دلار رسید.
روابط رسانه‌ای
در زمان ریاست علی لاریجانی بر سازمان صدا و سیما بین سازمان صدا و سیما و ان‌اچ‌کی ، تفاهم‌نامه رسانه‌ای امضا شد.
رادیو ژاپنی
در سال ۱۳۷۵ توسط فربود شکوهی ، راه‌اندازی رادیو به زبان ژاپنی به معاونت برون مرزی سازمان صدا و سیما پیشنهاد شد که مورد موافقت قرار گرفت. با تلاش فراوان این پژوهشگر فرهنگ ژاپن در ۳۰ تیر ۱۳۷۸ این رادیو بنیاد گذاشته شد. رادیو ژاپنی با هدف تعامل فرهنگی ایران و ژاپن ، آشناسازی مردم ژاپن با ایران و فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز پاسخ به پرسش‌های ژاپنی‌ها از ایران و اسلام راه‌اندازی شده‌است.
مدیران رادیو ژاپنی از آغاز تا کنون:
فربود شکوهی (۱۳۷۵ تا ۱۳۷۶)
ناصر جلالیان (۱۳۷۶ تا ۱۳۸۲)
ولی‌اله قرقانی (۱۳۸۳ تا کنون)
در دومین جشنواره تولیدات اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اسلامی در سال ۱۳۹۰ برنامه « از هیروشیما تا سردشت » از رادیو ژاپنی جایزه بهترین مستند رادیویی را دریافت کرد.
وبگاه رادیو ژاپنی
به موازات افزایش پخش رادیویی ، رادیو ژاپنی وبگاه خود را نیز به آدرس japanese.irib.ir راه‌اندازی کرد که محتوا و فعالیت این دامنه با گشایش سایت ParsToday تماماً به این سایت منتقل شد. در این وبگاه ، به غیر از اخبار گوناگون ، محتوای چندرسانه ای منتشر می‌شود. وبگاه رادیو ژاپنی روزانه در چند نوبت بروز رسانی می‌شود. رادیو ژاپنی در شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک ، اینستاگرام ، توییتر ، و یوتیوب نیز فعال است.
دولت حسن روحانی
در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۹۲ حسن روحانی با ماسا هیکوکومورا فرستاده نخست‌وزیر ژاپن دیدار کرد. موضوع این گفتگو بیشتر تأکید بر حل و فصل امور هسته‌ای در چارچوب مقررات بین‌المللی ، استقبال ایران از سرمایه‌گذاری ژاپن در صنایع ایران به ویژه در نفت و گاز ، تأکید بر عدم دخالت خارجی به ویژه اقدام نظامی برخلاف مقررات بین‌المللی در دیگر کشورها بود. حسن روحانی روابط ایران با ژاپن را به عنوان یک کشور مهم آسیایی و دوست ، مهم ارزیابی کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران مطمئن است که ژاپن به عنوان یک کشور بزرگ صنعتی و قدرتمند در آسیا نخواهد گذاشت که کشورهای ثالث در روابط تهران – توکیو خدشه‌ای وارد کنند.
سفر شینزو آبه به ایران
سفر شینزو آبه به ایران در خرداد ۱۳۹۸ (ژوئن ۲۰۱۹) نخستین سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران پس از انقلاب بود. البته او پیش از آن ، در سال ۱۹۸۳ (میلادی) به عنوان دستیار اجرایی وزیر خارجه ژاپن (پدرش) نیز به تهران رفته بود. در روز سه شنبه ۲۱ خرداد یک مقام رسمی دولت ژاپن در نشست خبری ضمن تشریح این سفر هدف شینزو آبه از آن را کاهش تنش‌ها و تعمیق روابط دوستانه میان ایران و ژاپن اعلام کرد و گفت که قصدی برای میانجی‌گری میان آمریکا و ایران در میان نیست و همچنین ژاپن حامل پیامی ویژه از سوی آمریکا برای ایران نیست. با این حال برخی از چهره‌ها و رسانه‌های دولتی و اصلاح‌طلب از چند هفته پیش از سفر ، تلاش نمودند سفر آبه به ایران را تحت عنوان « میانجی‌گری » و « حامل پیام آمریکا » جلوه دهند.
نظرات مردمی
بر اساس نظرسنجی سرویس جهانی بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۲ ، تنها ٪۴ مردم ژاپن تاثیر ایران در کشورشان را مثبت می‌بینند و ٪۵۲ دید منفی به این مسئله دارند. نظرسنجی سال 2012 Pew Global Attitudes Survey نشان می‌دهد که تنها ٪۱۵ از مردم ژاپن به ایران به دید مثبت نگاه می‌کنند و ٪۷۶ نظر منفی دارند. ٪۹۴ ژاپنی‌ها با دستیابی ایرانی به سلاح هسته‌ای مخالف هستند و ٪۶۱ از آنها با تحریم این کشور موافقند. این نظرسنجی ادامه می‌دهد که ٪۴۰ از مردم ژاپن از حمله نظامی به ایران برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای حمایت می‌کنند.
ژاپن‌شناسان ایرانی
هاشم رجب‌زاده
محمد نقی‌زاده
فربود شکوهی
ناصرالدین شاه: قلب ما با امپراتور ژاپن متحد است
خشایار جنیدی بی‌بی‌سی
https://ichef.bbci.co.uk/news/834/cpsprodpb/3077/production/_107370421_kings.png
ناصرالدین شاه امپراتور ژاپن میجی را همانند خود یک حاکم آسیایی می دید که برای ترقی کشورش تلاش می کند

* * * نخستین بار که ژاپنی ها برای یک سفر رسمی به ایران آمدند ، سوار بر کشتی جنگی بودند.
تابستان ۱۲۵۹ شمسی ، ۱۸۸۰ میلادی بود. یک روز صبح اهالی بوشهر با خبر پهلو گرفتن یک کشتی جنگی با پرچمی ناشناخته از خواب بیدار شدند.
دولت ژاپن ناوچه هی ئی را به خلیج فارس فرستاده بود.
ماموریت این ناوچه رساندن یوشیدا ماساهارو ، نماینده دولت ژاپن و هیات همراهش به ایران بود.
ناصرالدین شاه در دومین سفرش به اروپا در ۱۲۵۷ شمسی ، ۱۸۷۸ میلادی ، در سن پترزبورگ روسیه با تاکیاکی انوموتو ، وزیر مختار ژاپن دیدار کرد تا درخواستش برای برقراری روابط دو جانبه را مطرح کند.
ناصرالدین شاه ژاپن را می شناخت و در پی گسترش روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف بود تا شاید بتواند از نفوذ سیاسی و اقتصادی روسیه و بریتانیا در ایران بکاهد.
در آن زمان نخبگان ژاپن بر این باور بودند که کشورهای اسلامی از غافله پیشرفت در علم و فناوری عقب مانده اند و متاع چندانی برای کمک به پیشرفت و ترقی کشورشان ندارند.
اما گزارش وزیر مختار ژاپن از دیدارش با شاه ایران ، دولت این کشور را به بررسی روابط تجاری با ایران علاقمند کرد.
سفر پرخطر
وزارت امور خارجه ژاپن در آوریل ۱۸۸۰ به یوشیدا ماساهارو که دیپلماتی جوان و تحصیل کرده بود ، ماموریت داد به ایران وعثمانی سفر کند و راه های برقراری رابطه بازرگانی با این دو کشور اسلامی را بررسی کند.
سروان نوبویوشی فوروکاوا از ستاد ارتش ژاپن و پنج بازرگان آقای یوشیدا را در این ماموریت همراهی می کردند.
https://ichef.bbci.co.uk/news/834/cpsprodpb/90FD/production/_107371173_screenshot2019-06-05at21.20.47-1.png
یوشیدا ماساهارو ، دیپلمات ژاپنی (سمت راست) و نوبویوشی فوروکاوا نماینده نظامی هیات اعزامی
دولت ژاپن برای نمایش قدرت ، هیات اعزامی را با ناوچه هی ئی روانه خلیج فارس کرد.
ناوچه هی ئی که در بریتانیا ساخته شده بود ، علاوه بر سه بادبان ، به موتور بخار مجهز بود و ۹ توپ حمل می کرد.
این کشتی سریع السیر فاصله ژاپن تا ایران را در ۴۵ روز طی کرد.
سفر زمینی از بندر بوشهر به تهران هم تقریبا همین حدود طول کشید اما سختی راه طوری بود که قابل مقایسه با عبور از آب های پر تلاطم اقیانوس نبود.
به نوشته یوشیدا ماساهارو جاده های ایران ناهموار و خراب بودند ، راهزنان بر جاده ها تسلط داشتند ، از امنیت خبری نبود و کاروان سراها وضعیت مناسبی نداشتند.
یوشیدا ماساهارو و همراهانش سر راه تهران از شیراز و اصفهان هم دیدن کردند.
یوشیدا یک هندی آشنا به زبان فارسی را به عنوان مترجم استخدام کرده بود تا به او در برقرار کردن ارتباط با مردم ایران کمک کند.
پادشاه کنجکاو
ناصرالدین شاه هیات دیپلماتیک ژاپن را در ششم مهر ۱۲۵۹ ، بیست و هفتم سپتامبر ۱۸۸۰ به حضور پذیرفت.
او در این دیدار از امپراتور ژاپن به عنوان برادر عزیز خود نام برد و خواهان برقراری روابط دوستانه میان دو کشور شد.
ناصرالدین شاه در بخشی از سخنانش گفت:‌ "اگر چه ممالک ژاپن با ممالک ما بعد مسافت دارد ولی نظر به این که این دو دولت در قطعه آسیا واقع بوده و هر دو از دول مشرقیه می باشند ، قلب ما با قلب اعلی حضرت امپرتور ژاپن متحد می باشد."
نسخه رسمی سخنان پادشاه قاجار در این دیدار که به دو زبان فارسی و انگلیسی تقدیم هیات ژاپنی شد ، ‌ در آرشیو اسناد وزارت خارجه این کشور نگهداری می شود.
ناصرالدین شاه از این که ماموریت آقای یوشیدا به برقراری روابط تجاری محدود شده ، تعجب کرد ولی این موضوع توجه او را به ژاپنی ها کمرنگ نکرد.
ناصرالدین شاه سوال های زیادی از وضع ژاپن داشت و می خواست با تلاش های امپراتور میجی برای ترقی و پیشرفت صنعتی و علمی این کشور آشنا شود.
میجی در ۱۲۴۷ شمسی ، ۱۸۶۸ میلادی ، یعنی بیست سال پس از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه بر تخت شاهی نشسته بود و همانند او سلطنتی طولانی داشت.
در دوره ۴۵ ساله امپراتوری میجی ، انزوای چند صد ساله ژاپن پایان یافت ، مردم این کشور با علوم و فنون غربی آشنا شدند و ژاپن صاحب ارتشی نوین و قدرتمند شد.
میجی همچنین نمایندگانی را به اروپا و آمریکا فرستاد و پس از مطالعات طولانی درباره نظام سیاسی این کشورها ، دستور تاسیس مجلس و تدوین قانون اساسی را صادر کرد.
ناصرالدین شاه به این تحولات علاقه نشان می داد و سوال های زیادی درباره نظام سیاسی ژاپن داشت.
او همچنین می خواست با وضعیت جاده ها و راه آهن در ژاپن و نحوه سربازگیری در این کشور آشنا شود.
البته شاه ایران تنها به سوال کردن اکتفا نکرد و در میان سوال هایش با اشاره به موقعیت جغرافیایی تنگه مالاگا ، هنگ کنگ و ماکائو نشان داد با خاوردور آشناست.
اسناد وزارت خارجه ژاپن نشان می دهد دیدار ناصرالدین شاه با نمایندگان ژاپن بیشتر از حد انتظار طول کشید.
ژاپنی ها در تهران با میرزا سعید خان موتمن الملک انصاری ، وزیر امور خارجه و چند مقام دیگر هم دیدار کردند.
موتمن الملک در دیدار با آقای یوشیدا ، بدون این که بداند ژاپن کجاست از مهمان نوازی امپراتور این کشور از ناصرالدین شاه در جریان سفر پادشاه قاجار به اروپا تشکر کرد.
https://ichef.bbci.co.uk/news/410/cpsprodpb/11311/production/_107371407_4ad5d765-21c4-4f16-b97a-39a4d03f07e1.jpg
پس از ترجمه سخنان جناب وزیر ، یوشیدا ماساهارو به او توضیح داد که کشور ژاپن از چند جزیره در شرق آسیا تشکیل شده و پادشاه ایران به آن سفر نکرده است.
سفر بی فرجام
یوشیدا ماساهارو شش ماه در ایران اقامت داشت و حضور طولانی در تهران به او امکان داد با آداب و رسوم مردم و جزییات زندگی آنها آشنا شود.
او همچنین درباره اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران مطالعه کرد.
یوشیدا پس از بازگشت از ایران ، سفرنامه ای نوشت که در آن با نگاهی تیزبینانه اوضاع این کشور را توصیف کرده است.
سفرنامه یوشیدا ماساهارو به طور مفصل بی توجهی حکومت به عمران و رفاه رعیت ، دریافت مالیات های کلان و ظالمانه ، ناامنی و خرابی جاده ها ، کمبود آب سالم و بی نظمی و ضعف قشون را توصیف کرده است.
به نوشته آقای ماساهارو خرابی و ناامنی جاده ها تجارت با ایران را مشکل و پرخطر کرده است.
فساد دولتمردان از دیگر موضوع های مورد اشاره در این کتاب است.
به عنوان مثال یوشیدا از اهدای یک اسب زیبا و چابک از سوی فرهاد میرزا حاکم شیراز خبر داده و نوشته پس از چند روز وقتی قصد ترک این شهر را داشته ، کارگزار حاکم یک اسب سالخورده و ضعیف را به جای اسب اهدایی تحویل او داده و انعام کلانی هم طلب کرده است.
سفرنامه آقای یوشیدا تنها شرح خرابی و تباهی نیست و جنبه های مثبتی هم دارد. از جمله این که به مهمان نوازی ایرانی ها ، شکوه اصفهان و زیبایی کاخ شاه هم اشاره شده است.
سروان نوبویوشی فوروکاوا نیز که آقای یوشیدا را همراهی می کرد ، گزارش مشابهی را از وضع ایران دوران ناصری منتشر کرده است.
فترت دیپلماتیک
یوشیدا ماساهارو پس از امضای یک توافقنامه تجاری با دربار قاجار راهی استانبول شد.
اما تجربه سفر یوشیدا اشتهای ژاپنی ها را برای برقراری رابطه با ایران تحریک نکرد.
آنها در پی غرب گرایی و الگوبرداری از تمدن اروپایی بودند و ایران برای کمک به ترقی این کشور فایده ای نداشت.
البته ایران از جهات دیگری برای ژاپن مهم بود.
مجاورت با مرزهای جنوبی روسیه باعث شد در سال های پس از سفر یوشیدا به ایران ، پای جاسوسان ژاپنی به این کشور باز شود.
سرهنگ یاسوماسا در ۱۸۹۶ به ایران سفر کرد تا از وضعیت روسیه کسب اطلاع کند. او علاوه بر ایران به آسیای میانه ، افغانستان و ترکیه هم سفر کرده بود.
جاسوسان ژاپنی همچنین درباره کشت تریاک و صدور آن به چین هم تحقیق می کردند زیرا ژاپن در پی گسترش نفوذ خود در این کشور بود.
اعلان جنگ
برقراری روابط دیپلماتیک میان تهران و توکیو تا به روی کار آمدن رضاشاه پهلوی در ایران و امپراتور هیروهیتو در ژاپن به تعویق افتاد.
وزیران مختار دو کشور در اردیبهشت ۱۳۰۹ ، مه ۱۹۳۰ ، استوارنامه هایشان را تقدیم دولت های میزبان کردند.
رضاشاه که در نامه ای به هیروهیتو از سخنان آکیو کازاما ، وزیر مختار ژاپن استقبال کرده بود ، به گسترش روابط تجاری با این کشور توجه نشان می داد.
اما با اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ به وسیله متفقین و برکناری رضاشاه از سلطنت ، وزیر مختار ایران از توکیو فراخوانده شد و روابط دیپلماتیک با ژاپن که متحد آلمان نازی بود ، قطع شد.
ایران اشغال شده که در جبهه متفقین قرار گرفته بود ، در بهمن ۱۳۲۳ ، فوریه ، ۱۹۴۵ علیه ژاپن اعلان جنگ کرد.
شش ماه بعد در پی حمله اتمی‌ آمریکا به هیروشیما و ناگاساکی ژاپن تسلیم شد ولی روابط سیاسی میان ایران و ژاپن تا سال ۱۳۳۲ برقرار ن�ایران و ژاپن (به ژاپنی: 日本とイランの関係) گذشته از سوابق تاریخی ، با بستن یک قرارداد دوستی در سال ۱۳۰۸ (خورشیدی) به صورت رسمی برقرار شد. در روابط ایران و ژاپن از آغاز تا به امروز ، همواره از دید اقتصادی ، دارای اهمیت ویژه بوده‌است. از یک طرف ژاپن به نفت خام و بازار ایران نیاز دارد و از طرف دیگر ایران نیز ژاپن را همواره بازار عمدهٔ برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری قلمداد نموده‌است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور ، گسترش چشمگیری یافت و در سال ۲۰۰۶ به مرز ۳٫۱۲ میلیارد دلار آمریکا رسید.
در ژوئن ۲۰۱۹ شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن تحت عنوان نخستین سفر نخست‌وزیر این کشور پس از انقلاب به ایران ، به تهران سفر کرد.
روابط ایران و ژاپن
جهان باستان
کشورهای شرق آسیا در دوران باستان ، تحت تاثیر فرهنگ ایرانی بودند و به مانند کره و چین ، ژاپن نیز از فرهنگ ایران تاثیر پذیرفته است. در دهه ۱۹۶۰ (میلادی) تکه چوبی - پیش از ورود کاغذ به ژاپن ، آنها از چوب برای نوشتن استفاده می‌کردند - در ژاپن پیدا شد که بر روی آن نام چند دیپلومات ایرانی نوشته شده بود. همچنین تعداد زیادی سکه ایرانی از زمان خسرو پرویز در ژاپن پیدا شده است که نشان از روابط تجاری این دو کشور دارد.
تاثیر ایران بر ژاپن در سده ۶ (میلادی) و آغاز سده ۷ (میلادی) به اوج خود رسید. در این دوران ، ابریشم ایرانی در جهان بسیار پرطرفدار بود و مهم‌ترین تاثیر ایران بر ژاپن در این دوره نیز به تجارت ابریشم باز می‌شود. ابریشم پیدا شده از سده ۸ (میلادی) در ژاپن ، نشان می‌دهد که تاثیر فرهنگی ایران بر این کشور تا دستکم یک سده پس از سقوط ایران به دست مسلمانان ، زنده مانده است.
پیشینه روابط سیاسی
قاجاریان
ناصرالدین‌شاه قاجار در دومین سفر خود به اروپا در ۱۲۵۷ (خورشیدی) ، ۱۸۷۸ (میلادی) در سن پترزبورگ با انوموتو تاکه‌آکی ، سفیر ژاپن دیدار و درخواست برقراری روابط دیپلماتیک را مطرح کرد. او می‌خواست با گسترش روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف از نفوذ سیاسی و اقتصادی امپراتوری روسیه و امپراتوری بریتانیا بر ایران بکاهد.
اما دید ژاپنی‌ها این بود که کشورهای اسلامی از پیشرفت در علم و فناوری عقب مانده‌اند و کمک چندانی به پیشرفت کشورشان ندارند. اما می‌توانند برای کالاهای ژاپنی بازار خوبی باشند. بنابراین وزارت امور خارجه ژاپن در آوریل ۱۸۸۰ به یوشیدا ماساهارو (که دیپلماتی جوان و تحصیل کرده بود) ماموریت داد به ایران و امپراتوری عثمانی سفر کند و راه‌های برقراری رابطه بازرگانی با این دو کشور اسلامی را بررسی کند. در تابستان ۱۲۵۹ (خورشیدی)-۱۸۸۰ (میلادی) او به همراه ستاد ارتش ژاپن و پنج بازرگان با یک کشتی جنگی تندرو در ۴۵ روز از ژاپن به بوشهر رسید. او و هیئت همراهش ۴۵ روز دیگر را برای رسیدن به تهران سپری کردند و سر راه خود از شیراز و اصفهان هم دیدن کردند. برگردان آنها یک هندی آشنا به زبان فارسی بود. ناصرالدین شاه هیات دیپلماتیک ژاپن را در ۶ مهر ۱۲۵۹-۲۷ سپتامبر ۱۸۸۰ به حضور پذیرفت. اسناد وزارت خارجه ژاپن نشان می دهند که دیدار ناصرالدین شاه با نمایندگان ژاپن ، بیش از حد انتظار ، طول کشید.
یوشیدا ماساهارو شش ماه در ایران اقامت داشت و پس از امضای یک توافقنامه تجاری با راهی عثمانی شد. او در این مدت از با آداب و وضعیت زندگی مردم ایران آشنا شد. او نوشت: جاده‌های ایران ناهموار و خراب‌اند ، راهزنان بر جاده‌ها تسلط دارند ، از امنیت خبری نیست ، کاروان‌سراها وضعیت مناسبی ندارند ، حکومت به ساخت کشور و رفاه مردم بی‌توجه است ، دولتمردان فاسد اند ، دولت از مردم مالیات‌های کلان و ظالمانه می‌گیرد ، آب سالم کمیاب است ، و ارتش بی‌نظم و ضعیف است. او نتیجه گرفت که خرابی و ناامنی جاده‌ها تجارت با ایران را مشکل و پرخطر می‌کند. از نکته‌های مثبت ایرانیان ، او به مهمان‌نوازی ، شکوه اصفهان و زیبایی کاخ شاه اشاره کرد. ماساهارو پس از بازگشت از ایران ، سفرنامه خود را منتشر کرد. نوبویوشی فوروکاواکه سروان نظامی همراه یوشیدا ماساهارو بود نیز گزارش مشابهی از وضع ایران نوشته است.
با اینکه ایران از دید پیشرفت علمی برای ژاپنی‌ها اهمیتی نیافت اما ایران از دید دیگری برای ژاپن مهم شد. هم‌مرز بودن ایران با مرزهای جنوبی امپراتوری روسیه باعث شد در سال‌های پس از سفر یوشیدا به ایران ، جاسوس‌های ژاپنی به ایران بروند. نمونه آن ، سرهنگ یاسوماسا بود که در ۱۸۹۶ (میلادی) به ایران سفر کرد تا از وضعیت امپراتوری روسیه اطلاعات بدست بیاورد. جاسوسان ژاپنی همچنین درباره کشت تریاک در ایران و صدور آن به چین هم تحقیق می‌کردند. زیرا ژاپن در پی گسترش نفوذ خود در این کشور بود.
دودمان پهلوی
با روی کار آمدن رضاشاه ، روابط سیاسی ایران ، با بستن یک قرارداد دوستی در اردیبهشت ۱۳۰۹ (مه ۱۹۳۰ میلادی) برقرار شد. دولت ژاپن در سال ۱۳۰۵ ، اقدام به تأسیس یک نمایندگی بازرگانی در ایران نمود و به دنبال آن تمایل خود را برای برقراری روابط سیاسی ابراز داشت که مورد استقبال ایران واقع شد. بدین ترتیب در فروردین ۱۳۰۸ ، پیمان‌نامه‌ای که حدود و اساس روابط دو طرف را مشخص می‌نمود به امضاء رسید و در تیر ۱۳۰۹ سفارت ایران در توکیو گشایش یافت.
با وقوع جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۲۱ وزیر مختار (سفیر) ایران از توکیو فراخوانده شد و روابط دیپلماتیک با ژاپن که متحد آلمان نازی بود ، قطع شد. با فشاری که از سوی نیروهای متفقین بر دولت ایران وارد می‌شد ایران مجبور شد در ۹ اسفند ۱۳۲۳ رسماً به ژاپن اعلان جنگ نماید. البته خصومت و تضاد منافع بین دو کشور وجود نداشت. اعلان جنگ به ژاپن ناشی از فشارهای بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که ایران را در اشغال خود داشتند صورت گرفت؛ ولی عملاً به علت شرایط خاص جغرافیایی و عدم نفوذ نیروهای ژاپنی به منطقه خلیج فارس ، جنگی میان دو کشور رخ نداد.
پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم ، ایران نیز همانند بسیاری از کشورهایی که با ژاپن در حال جنگ بودند ، در کنفرانس صلح سانفرانسیسکو شرکت نمود و عهدنامه صلح با ژاپن را امضاء کرد. به دنبال ین اقدام ، دوباره ، سفارتخانه‌های دو کشور در تهران و توکیو در ۱۰ آبان ۱۳۳۲ (پس از ۹ سال) بازگشایی شد. در هنگام جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران که بریتانیا و آمریکا خرید نفت ایران را تحریم کرده‌بودند ژاپن تنها کشوری بود که اقدام به فرستادن کشتی به ایران برای خرید نفت کرد. این پیشینه خوب در ذهن ایرانیان همچنان مانده است. روابط سیاسی ایران و ژاپن از این تاریخ به بعد در حال گسترش بوده‌است.
پس از انقلاب
با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، ژاپن با اعزام نمایندهٔ ویژه ، علاقه‌مندی خود را در زمینه گسترش روابط مجدداً اعلام داشت و در سال‌های گذشته روابط دوستانه و توسعه آن در دستور کار دو کشور بوده‌است.
روابط اقتصادی
در روابط ایران و ژاپن از بدو تأسیس تا به امروز ، همواره جنبه‌های اقتصادی دارای اهمیت ویژهٔ بوده‌است. از یک طرف ژاپن به نفت و بازار ایران نیاز دارد و از طرف دیگر ایران نیز ژاپن را همواره بازار عمدهٔ برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری قلمداد نموده‌است.
روابط بازرگانی بین دو کشور مخصوصاً از هنگام نخستین مرحله افزایش قیمت نفت خام در سال ۱۹۷۳ ، افزایش شدیدی نشان می‌دهد. به عنوان مثال در سال ۱۹۶۷ ، حجم روابط تجاری دو کشور فقط ۸/۶۰۵ میلیون دلار آمریکا بود که ۷۷ میلیون دلار آن مربوط به صادرات ژاپن به ایران و ۸/۵۲۸ میلیون دلار آن به واردات از ایران اختصاص داشت.
در سال ۱۹۷۷ ، ژاپن کالاهایی به ارزش ۹۳/۱ میلیارد دلار به ایران صادر نمود و متقابلاً ۲۴/۴ میلیارد دلار از ایران واردات داشت که بدین ترتیب ، حجم روابط تجاری در مقایسه با سال ۱۹۶۷ ، یعنی حدوداً ده سال قبل از آن ، ۱۰ برابر افزایش یافت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران ، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور ، گسترش چشمگیری یافت و در سال ۲۰۰۶ به مرز ۳/۱۲ میلیارد دلار رسید.
روابط رسانه‌ای
در زمان ریاست علی لاریجانی بر سازمان صدا و سیما بین سازمان صدا و سیما و ان‌اچ‌کی ، تفاهم‌نامه رسانه‌ای امضا شد.
رادیو ژاپنی
در سال ۱۳۷۵ توسط فربود شکوهی ، راه‌اندازی رادیو به زبان ژاپنی به معاونت برون مرزی سازمان صدا و سیما پیشنهاد شد که مورد موافقت قرار گرفت. با تلاش فراوان این پژوهشگر فرهنگ ژاپن در ۳۰ تیر ۱۳۷۸ این رادیو بنیاد گذاشته شد. رادیو ژاپنی با هدف تعامل فرهنگی ایران و ژاپن ، آشناسازی مردم ژاپن با ایران و فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز پاسخ به پرسش‌های ژاپنی‌ها از ایران و اسلام راه‌اندازی شده‌است.
مدیران رادیو ژاپنی از آغاز تا کنون:
فربود شکوهی (۱۳۷۵ تا ۱۳۷۶)
ناصر جلالیان (۱۳۷۶ تا ۱۳۸۲)
ولی‌اله قرقانی (۱۳۸۳ تا کنون)
در دومین جشنواره تولیدات اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اسلامی در سال ۱۳۹۰ برنامه « از هیروشیما تا سردشت » از رادیو ژاپنی جایزه بهترین مستند رادیویی را دریافت کرد.
وبگاه رادیو ژاپنی
به موازات افزایش پخش رادیویی ، رادیو ژاپنی وبگاه خود را نیز به آدرس japanese.irib.ir راه‌اندازی کرد که محتوا و فعالیت این دامنه با گشایش سایت ParsToday تماماً به این سایت منتقل شد. در این وبگاه ، به غیر از اخبار گوناگون ، محتوای چندرسانه ای منتشر می‌شود. وبگاه رادیو ژاپنی روزانه در چند نوبت بروز رسانی می‌شود. رادیو ژاپنی در شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک ، اینستاگرام ، توییتر ، و یوتیوب نیز فعال است.
دولت حسن روحانی
در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۹۲ حسن روحانی با ماسا هیکوکومورا فرستاده نخست‌وزیر ژاپن دیدار کرد. موضوع این گفتگو بیشتر تأکید بر حل و فصل امور هسته‌ای در چارچوب مقررات بین‌المللی ، استقبال ایران از سرمایه‌گذاری ژاپن در صنایع ایران به ویژه در نفت و گاز ، تأکید بر عدم دخالت خارجی به ویژه اقدام نظامی برخلاف مقررات بین‌المللی در دیگر کشورها بود. حسن روحانی روابط ایران با ژاپن را به عنوان یک کشور مهم آسیایی و دوست ، مهم ارزیابی کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران مطمئن است که ژاپن به عنوان یک کشور بزرگ صنعتی و قدرتمند در آسیا نخواهد گذاشت که کشورهای ثالث در روابط تهران – توکیو خدشه‌ای وارد کنند.
سفر شینزو آبه به ایران
سفر شینزو آبه به ایران در خرداد ۱۳۹۸ (ژوئن ۲۰۱۹) نخستین سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران پس از انقلاب بود. البته او پیش از آن ، در سال ۱۹۸۳ (میلادی) به عنوان دستیار اجرایی وزیر خارجه ژاپن (پدرش) نیز به تهران رفته بود. در روز سه شنبه ۲۱ خرداد یک مقام رسمی دولت ژاپن در نشست خبری ضمن تشریح این سفر هدف شینزو آبه از آن را کاهش تنش‌ها و تعمیق روابط دوستانه میان ایران و ژاپن اعلام کرد و گفت که قصدی برای میانجی‌گری میان آمریکا و ایران در میان نیست و همچنین ژاپن حامل پیامی ویژه از سوی آمریکا برای ایران نیست. با این حال برخی از چهره‌ها و رسانه‌های دولتی و اصلاح‌طلب از چند هفته پیش از سفر ، تلاش نمودند سفر آبه به ایران را تحت عنوان « میانجی‌گری » و « حامل پیام آمریکا » جلوه دهند.
نظرات مردمی
بر اساس نظرسنجی سرویس جهانی بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۲ ، تنها ٪۴ مردم ژاپن تاثیر ایران در کشورشان را مثبت می‌بینند و ٪۵۲ دید منفی به این مسئله دارند. نظرسنجی سال 2012 Pew Global Attitudes Survey نشان می‌دهد که تنها ٪۱۵ از مردم ژاپن به ایران به دید مثبت نگاه می‌کنند و ٪۷۶ نظر منفی دارند. ٪۹۴ ژاپنی‌ها با دستیابی ایرانی به سلاح هسته‌ای مخالف هستند و ٪۶۱ از آنها با تحریم این کشور موافقند. این نظرسنجی ادامه می‌دهد که ٪۴۰ از مردم ژاپن از حمله نظامی به ایران برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای حمایت می‌کنند.
ژاپن‌شناسان ایرانی
هاشم رجب‌زاده
محمد نقی‌زاده
فربود شکوهی
ناصرالدین شاه: قلب ما با امپراتور ژاپن متحد است
خشایار جنیدی بی‌بی‌سی

ناصرالدین شاه امپراتور ژاپن میجی را همانند خود یک حاکم آسیایی می دید که برای ترقی کشورش تلاش می کند

* * * نخستین بار که ژاپنی ها برای یک سفر رسمی به ایران آمدند ، سوار بر کشتی جنگی بودند.
تابستان ۱۲۵۹ شمسی ، ۱۸۸۰ میلادی بود. یک روز صبح اهالی بوشهر با خبر پهلو گرفتن یک کشتی جنگی با پرچمی ناشناخته از خواب بیدار شدند.
دولت ژاپن ناوچه هی ئی را به خلیج فارس فرستاده بود.
ماموریت این ناوچه رساندن یوشیدا ماساهارو ، نماینده دولت ژاپن و هیات همراهش به ایران بود.
ناصرالدین شاه در دومین سفرش به اروپا در ۱۲۵۷ شمسی ، ۱۸۷۸ میلادی ، در سن پترزبورگ روسیه با تاکیاکی انوموتو ، وزیر مختار ژاپن دیدار کرد تا درخواستش برای برقراری روابط دو جانبه را مطرح کند.
ناصرالدین شاه ژاپن را می شناخت و در پی گسترش روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف بود تا شاید بتواند از نفوذ سیاسی و اقتصادی روسیه و بریتانیا در ایران بکاهد.
در آن زمان نخبگان ژاپن بر این باور بودند که کشورهای اسلامی از غافله پیشرفت در علم و فناوری عقب مانده اند و متاع چندانی برای کمک به پیشرفت و ترقی کشورشان ندارند.
اما گزارش وزیر مختار ژاپن از دیدارش با شاه ایران ، دولت این کشور را به بررسی روابط تجاری با ایران علاقمند کرد.
سفر پرخطر
وزارت امور خارجه ژاپن در آوریل ۱۸۸۰ به یوشیدا ماساهارو که دیپلماتی جوان و تحصیل کرده بود ، ماموریت داد به ایران وعثمانی سفر کند و راه های برقراری رابطه بازرگانی با این دو کشور اسلامی را بررسی کند.
سروان نوبویوشی فوروکاوا از ستاد ارتش ژاپن و پنج بازرگان آقای یوشیدا را در این ماموریت همراهی می کردند.

یوشیدا ماساهارو ، دیپلمات ژاپنی (سمت راست) و نوبویوشی فوروکاوا نماینده نظامی هیات اعزامی
دولت ژاپن برای نمایش قدرت ، هیات اعزامی را با ناوچه هی ئی روانه خلیج فارس کرد.
ناوچه هی ئی که در بریتانیا ساخته شده بود ، علاوه بر سه بادبان ، به موتور بخار مجهز بود و ۹ توپ حمل می کرد.
این کشتی سریع السیر فاصله ژاپن تا ایران را در ۴۵ روز طی کرد.
سفر زمینی از بندر بوشهر به تهران هم تقریبا همین حدود طول کشید اما سختی راه طوری بود که قابل مقایسه با عبور از آب های پر تلاطم اقیانوس نبود.
به نوشته یوشیدا ماساهارو جاده های ایران ناهموار و خراب بودند ، راهزنان بر جاده ها تسلط داشتند ، از امنیت خبری نبود و کاروان سراها وضعیت مناسبی نداشتند.
یوشیدا ماساهارو و همراهانش سر راه تهران از شیراز و اصفهان هم دیدن کردند.
یوشیدا یک هندی آشنا به زبان فارسی را به عنوان مترجم استخدام کرده بود تا به او در برقرار کردن ارتباط با مردم ایران کمک کند.
پادشاه کنجکاو
ناصرالدین شاه هیات دیپلماتیک ژاپن را در ششم مهر ۱۲۵۹ ، بیست و هفتم سپتامبر ۱۸۸۰ به حضور پذیرفت.
او در این دیدار از امپراتور ژاپن به عنوان برادر عزیز خود نام برد و خواهان برقراری روابط دوستانه میان دو کشور شد.
ناصرالدین شاه در بخشی از سخنانش گفت:‌ "اگر چه ممالک ژاپن با ممالک ما بعد مسافت دارد ولی نظر به این که این دو دولت در قطعه آسیا واقع بوده و هر دو از دول مشرقیه می باشند ، قلب ما با قلب اعلی حضرت امپرتور ژاپن متحد می باشد."
نسخه رسمی سخنان پادشاه قاجار در این دیدار که به دو زبان فارسی و انگلیسی تقدیم هیات ژاپنی شد ، ‌ در آرشیو اسناد وزارت خارجه این کشور نگهداری می شود.
ناصرالدین شاه از این که ماموریت آقای یوشیدا به برقراری روابط تجاری محدود شده ، تعجب کرد ولی این موضوع توجه او را به ژاپنی ها کمرنگ نکرد.
ناصرالدین شاه سوال های زیادی از وضع ژاپن داشت و می خواست با تلاش های امپراتور میجی برای ترقی و پیشرفت صنعتی و علمی این کشور آشنا شود.
میجی در ۱۲۴۷ شمسی ، ۱۸۶۸ میلادی ، یعنی بیست سال پس از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه بر تخت شاهی نشسته بود و همانند او سلطنتی طولانی داشت.
در دوره ۴۵ ساله امپراتوری میجی ، انزوای چند صد ساله ژاپن پایان یافت ، مردم این کشور با علوم و فنون غربی آشنا شدند و ژاپن صاحب ارتشی نوین و قدرتمند شد.
میجی همچنین نمایندگانی را به اروپا و آمریکا فرستاد و پس از مطالعات طولانی درباره نظام سیاسی این کشورها ، دستور تاسیس مجلس و تدوین قانون اساسی را صادر کرد.
ناصرالدین شاه به این تحولات علاقه نشان می داد و سوال های زیادی درباره نظام سیاسی ژاپن داشت.
او همچنین می خواست با وضعیت جاده ها و راه آهن در ژاپن و نحوه سربازگیری در این کشور آشنا شود.
البته شاه ایران تنها به سوال کردن اکتفا نکرد و در میان سوال هایش با اشاره به موقعیت جغرافیایی تنگه مالاگا ، هنگ کنگ و ماکائو نشان داد با خاوردور آشناست.
اسناد وزارت خارجه ژاپن نشان می دهد دیدار ناصرالدین شاه با نمایندگان ژاپن بیشتر از حد انتظار طول کشید.
ژاپنی ها در تهران با میرزا سعید خان موتمن الملک انصاری ، وزیر امور خارجه و چند مقام دیگر هم دیدار کردند.
موتمن الملک در دیدار با آقای یوشیدا ، بدون این که بداند ژاپن کجاست از مهمان نوازی امپراتور این کشور از ناصرالدین شاه در جریان سفر پادشاه قاجار به اروپا تشکر کرد.

پس از ترجمه سخنان جناب وزیر ، یوشیدا ماساهارو به او توضیح داد که کشور ژاپن از چند جزیره در شرق آسیا تشکیل شده و پادشاه ایران به آن سفر نکرده است.
سفر بی فرجام
یوشیدا ماساهارو شش ماه در ایران اقامت داشت و حضور طولانی در تهران به او امکان داد با آداب و رسوم مردم و جزییات زندگی آنها آشنا شود.
او همچنین درباره اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران مطالعه کرد.
یوشیدا پس از بازگشت از ایران ، سفرنامه ای نوشت که در آن با نگاهی تیزبینانه اوضاع این کشور را توصیف کرده است.
سفرنامه یوشیدا ماساهارو به طور مفصل بی توجهی حکومت به عمران و رفاه رعیت ، دریافت مالیات های کلان و ظالمانه ، ناامنی و خرابی جاده ها ، کمبود آب سالم و بی نظمی و ضعف قشون را توصیف کرده است.
به نوشته آقای ماساهارو خرابی و ناامنی جاده ها تجارت با ایران را مشکل و پرخطر کرده است.
فساد دولتمردان از دیگر موضوع های مورد اشاره در این کتاب است.
به عنوان مثال یوشیدا از اهدای یک اسب زیبا و چابک از سوی فرهاد میرزا حاکم شیراز خبر داده و نوشته پس از چند روز وقتی قصد ترک این شهر را داشته ، کارگزار حاکم یک اسب سالخورده و ضعیف را به جای اسب اهدایی تحویل او داده و انعام کلانی هم طلب کرده است.
سفرنامه آقای یوشیدا تنها شرح خرابی و تباهی نیست و جنبه های مثبتی هم دارد. از جمله این که به مهمان نوازی ایرانی ها ، شکوه اصفهان و زیبایی کاخ شاه هم اشاره شده است.
سروان نوبویوشی فوروکاوا نیز که آقای یوشیدا را همراهی می کرد ، گزارش مشابهی را از وضع ایران دوران ناصری منتشر کرده است.
فترت دیپلماتیک
یوشیدا ماساهارو پس از امضای یک توافقنامه تجاری با دربار قاجار راهی استانبول شد.
اما تجربه سفر یوشیدا اشتهای ژاپنی ها را برای برقراری رابطه با ایران تحریک نکرد.
آنها در پی غرب گرایی و الگوبرداری از تمدن اروپایی بودند و ایران برای کمک به ترقی این کشور فایده ای نداشت.
البته ایران از جهات دیگری برای ژاپن مهم بود.
مجاورت با مرزهای جنوبی روسیه باعث شد در سال های پس از سفر یوشیدا به ایران ، پای جاسوسان ژاپنی به این کشور باز شود.
سرهنگ یاسوماسا در ۱۸۹۶ به ایران سفر کرد تا از وضعیت روسیه کسب اطلاع کند. او علاوه بر ایران به آسیای میانه ، افغانستان و ترکیه هم سفر کرده بود.
جاسوسان ژاپنی همچنین درباره کشت تریاک و صدور آن به چین هم تحقیق می کردند زیرا ژاپن در پی گسترش نفوذ خود در این کشور بود.
اعلان جنگ
برقراری روابط دیپلماتیک میان تهران و توکیو تا به روی کار آمدن رضاشاه پهلوی در ایران و امپراتور هیروهیتو در ژاپن به تعویق افتاد.
وزیران مختار دو کشور در اردیبهشت ۱۳۰۹ ، مه ۱۹۳۰ ، استوارنامه هایشان را تقدیم دولت های میزبان کردند.
رضاشاه که در نامه ای به هیروهیتو از سخنان آکیو کازاما ، وزیر مختار ژاپن استقبال کرده بود ، به گسترش روابط تجاری با این کشور توجه نشان می داد.
اما با اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ به وسیله متفقین و برکناری رضاشاه از سلطنت ، وزیر مختار ایران از توکیو فراخوانده شد و روابط دیپلماتیک با ژاپن که متحد آلمان نازی بود ، قطع شد.
ایران اشغال شده که در جبهه متفقین قرار گرفته بود ، در بهمن ۱۳۲۳ ، فوریه ، ۱۹۴۵ علیه ژاپن اعلان جنگ کرد.
شش ماه بعد در پی حمله اتمی‌ آمریکا به هیروشیما و ناگاساکی ژاپن تسلیم شد ولی روابط سیاسی میان ایران و ژاپن تا سال ۱۳۳۲ برقرار نشد.
--- ---
...

ادامه در منبع لینک »

موارد مشابه بر اساس تراکم کلیدواژه

---