پایان ویرایش دومِ شاهنامه فردوسی ...
5631host2u.com 08/03/1010 تاریخ

کلیدواژه ها:#آفتاب، #ادبیات_فارسی، #اسفند، #بخارا، #دربار، #درهم، #دینار، #ساسانیان، #سامانی، #سامانیان، #سلطان، #سلطان_محمود، #سلطان_محمود_غزنوی، #شاه، #شاهنامه، #غزنه، #غزنوی، #فارسی، #فردوسی، #فرمان، #نظامی، #نوح، #وزیر، #پارسی، #پایتخت، #کنون

شاهنامه پرآوازه‌ترین سرودهٔ فردوسی و یکی از بزرگ‌ترین نوشته‌های ادبیات فارسی است. فردوسی هنگامی سرودن شاهنامه را آغاز کرد که زبان پارسی دری توانایی‌های بایسته را برای بیان موضوع‌های گوناگون یافته ، اما هنوز در سراسر سرزمین‌های پارسی‌زبان به‌گونه‌ای یکدست و یکسان درنیامده‌بود؛ و در لهجهٔ هر شهر و ناحیه ، واژه‌ها و تعبیرهای ویژه وجود داشت ، و گردآورندگانِ کتاب مَسالِک و مَمالِک به برخی نکته‌ها در این زمینه اشاره کرده‌اند.
فردوسی داستان‌هایی را در روزگار منصور بن نوح ، امیر سامانی ، سروده‌بود. پس از آن در حدود سال ۳۷۰ ه‍.ق ، در روزگار نوح دوم پسر منصور و پس از مرگ دقیقی ، به‌نظم درآوردن متن شاهنامهٔ ابومنصوری را آغاز کرد. گمان می‌رود که دقیقی به‌دستور شاه سامانی کار نظم شاهنامه را آغاز کرده‌بود. ازاین‌رو ، فردوسی برای دنبال کردنِ کار دقیقی ، خواست تا به بخارا ، پایتخت سامانیان ، سفر کند تا هم فرمان ادامهٔ کار را از شاه سامانی ستاند و از پشتیبانی مالی او برخوردار شود و هم این‌که از نسخه‌ای از شاهنامهٔ منثورِ ابومنصور محمد بن عبدُالرَّزّاق — که به‌گمان نگاه‌داری‌شده در کتابخانهٔ دربار سامانی و مورد بهرهٔ دقیقی بود — بهره گیرد. اما پس از این‌که دوستی از همشهریانش — که در « پیشگفتار بایسنقری » محمد لشکری نام برده شده‌است — دست‌نویسی از این منبع را در دسترس او گذاشت ، از این رأی برگشت و کار را در شهر خویش آغاز کرد. او در آغاز از پشتیبانی مالی اَمیرَکْ منصور ، فرزند ابومنصور محمد بن عبدالرزاق بهره‌مند می‌شود. اما این دوران دیری نمی‌پاید و با کشته‌شدن منصور پایان می‌یابد.
او سرانجام شاهنامه را در سال ۳۸۴ ه‍.ق ، سه سال پیش از برتخت‌نشستنِ محمود ، به‌پایان رساند. این ویرایش نخستینِ شاهنامه بود و فردوسی نزدیک به شانزده سالِ دیگر ، در پرمایه‌تر و پیراسته کردن آن کوشید. این سال‌ها هم‌زمان با برافتادن سامانیان و برآمدن سلطان محمود غزنوی بود. روشن است که در ویرایشِ نخستین ، ستایش محمود نبود و به‌گمانْ ستایش منصور بن ابومنصور ، بیش از آنچه که اکنون هست ، بوده و چه‌بسا که ویرایشِ نخست به نام امیرک منصور بوده‌باشد. فردوسی در سال ۳۹۴ ه‍.ق در شصت و پنج سالگی بر آن شد که شاهنامه را به سلطان محمود پیشکش کند ، و ازاین‌رو دست به کارِ تدوینِ ویرایشِ تازه‌ای از شاهنامه شد. او در ویرایش دوم ، بخش‌های مربوط به پادشاهی ساسانیان را تکمیل کرد. پایان ویرایش دومِ شاهنامه در ۲۵ اسفند سال ۴۰۰ ه‍.ق برابر با ۸ مارس ۱۰۱۰ م در هفتاد و یک سالگی فردوسی بوده‌است:
چو سال اندرآمد به هفتادویک همی زیر بیت اندرآرم فلک!
تن شاه‌محمود آباد باد! سرش سبز و جان و دلش شاد باد!
چُنانش ستایم که تا در جهان سخن باشد از آشکار و نهان ،
مرا از بزرگان ستایش بود! ستایش وُرا در فزایش بود!
که جاوید باد آن خردمندمرد همیشه به کام دلش کارکرد!
همش رای و هم دانش و هم نسب چراغ عجم ، آفتاب عرب!
سرآمد کنون قصّهٔ یزدگرد به ماه سپندارمذ روز اِرد ،
ز هجرت شده پنج هشتاد بار به نام جهان‌داور کردگار!
به‌گزارش عروضی ، علی دِیلَم شاهنامه را در هفت دفتر نوشت و فردوسی به‌همراه بودُلَف آن را به دربار غزنه نزد سلطان محمود بُرد. در آن‌جا با کمک احمد بن حسن مِیمَندی ، وزیر سلطان ، شاهنامه به سلطان محمود پیشکش می‌شود. اما به‌خاطر بدگویی حسودان و باورِ مذهبیِ فردوسی ، محمود شاهنامه را نمی‌پسندد و ارج نمی‌نهد و به‌جای پاداش نخستین شصت‌هزار دینار ، پنجاه‌هزار درهم برای او در نظر می‌گیرند و سرانجام هم بیست‌هزار درهم بیشتر به فردوسی نمی‌دهند. از این رویداد تا پایان زندگانی ، فردوسی بخش‌های دیگری نیز به شاهنامه افزود که بیشتر در گله و انتقاد از محمود و تلخ‌کامیِ سراینده از اوضاع زمانه بوده‌است. برپایهٔ بیتی در هجوْنامه ، فردوسی در سال‌هایی پس از سرایش شاهنامه ، از سن خود دگربار یاد کرده و خود را هشتاد ساله خوانده‌است:
کنون عمر نزدیک هشتاد شد امیدم به یک باره بر باد شد
برپایهٔ اشاره‌های نظامی عروضی و فریدُالدّین عطار ، زمان کُلیِ سرودن شاهنامه ۲۵ سال بوده‌است. در هجونامه در سه جای سخن از سی سال است و یک بار سی و پنج سال گفته می‌شود. اگر آغاز کار شاهنامه ۳۶۷ ه‍.ق و سال پایان آن ۴۰۰ ه‍.ق پنداشته شود ، درازای سرایش شاهنامه به سی و سه سال می‌رسد. برپایهٔ دیدگاه جلال خالقی مطلق ، با نگرش به زمان سرایش « بیژن و منیژه » و هم‌چنین بازنگری شاهنامه پس از سال ۴۰۰ ه‍.ق ، فردوسی ۳۵ سال از عمر خویش را بر سر سرایش شاهنامه گذاشته‌است.
--- ---
...

ادامه در منبع لینک »

موارد مشابه بر اساس تراکم کلیدواژه

---